ศิลปะลาว

ที่มา: http://www.indochinaontour.com

อาณาจักรล้านช้างหรือลาวยุคโบราณเริ่มก่อตัวตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 18 หรือเกิดขึ้นเมื่อประมาณ 800 ปีที่ผ่านมา มีความใกล้ชิดและรับเอาอิทธิพลทางศิลปะจากเพื่อนบ้าน ไม่ว่าจะเป็น จีน เมียนมาร์ ไทย กัมพูชา และเวียดนาม อันเนื่องมาจากสภาพภูมิอากาศและวัฒนธรรมที่มีร่วมกันมาตั้งแต่อดีตก่อนการมีรัฐชาติสมัยใหม่ 

โดย วรรษมล พันธ์สัมฤทธิ์

แต่ศิลปะลาวมีลักษณะโดดเด่นเฉพาะตัวเนื่องมาจากไม่มีเส้นทางออกสู่ทะเล ทำให้เกิดการตกค้างของรูปแบบเก่าผสมผสานกับรูปแบบที่เข้าไปใหม่จนกลายเป็นลักษณะท้องถิ่นที่มีเอกลักษณ์ นอกจากนี้ชาวลาวส่วนใหญ่นับถือศาสนาพุทธนิกายเถรวาท ศิลปกรรมที่สร้างขึ้นส่วนใหญ่จึงมาจากความเคารพและศรัทธาในพระพุทธศาสนา ศิลปกรรมลาวที่สำคัญอาจจำแนกได้ดังนี้

1. จิตรกรรม 

งานจิตรกรรมส่วนใหญ่ของลาว คือ จิตรกรรมฝาผนัง (ฮูปแต้ม) ที่นิยมการเล่าเรื่องทศชาติชาดก และวิถีชีวิตของชาวลาวในสมัยก่อน โดยมีพุทธศาสนาเป็นเครื่องมือในการดำเนินชีวิตประจำวัน ดังนั้นคนลาวจึงนิยมสร้างวัดไว้ตามคุ้มต่างๆ งานจิตรกรรมฝาผนังตามโบสถ์ (สิม) วิหารจึงเป็นที่นิยมเขียนขึ้นเพื่อความสวยงาม ความศักดิ์สิทธิ์ และเป็นเครื่องมือสื่อสารให้มีความเข้าใจและซาบซึ้งในเรื่องราวพุทธศาสนาแก่ผู้เลื่อมใส (สงวน รอดบุญ, 2545: 183) นอกจากนี้จิตรกรรมฝาผนังของลาวยังเล่าเรื่องความเป็นมาในประวัติศาสตร์ โดยเฉพาะความสัมพันธ์ระหว่างลาวกับประเทศเพื่อนบ้านทางด้านเศรษฐกิจ

จิตรกรรมวัดป่าฮวก
ที่มา: http://www.sac.or.th

จิตรกรรมบนหน้าบัน สิมวัดหาดเสี้ยว
ที่มา: http://www.sac.or.th

2. ประติมากรรม 

งานด้านประติมากรรมส่วนใหญ่ของลาวล้วนเกี่ยวข้องกับเรื่องราวทางพุทธศาสนา ทั้งการแกะสลัก การปั้น-หล่อสำริด การปั้นปูน และการตกแต่งอาคารศาสนา เช่น การสร้างพระพุทธรูป รูปเทวดา นางอัปสรและยักษ์ ลวดลายกระหนก รูปสัตว์ พญานาคและลายเครือวัลย์ประดับตามศาสนสถาน ประติมากรรมพระพุทธรูปที่สำคัญของลาว เช่น พระบาง ปางห้ามญาติเป็นพระพุทธรูปประทับยืนตามแบบอย่างสกุลช่างบายนของขอม และยังมีลักษณะแบบศิลปะทวารวดี ในปัจจุบันมีการพัฒนาให้เป็นแบบชาติลาวมากขึ้น และปั้นตามแบบตะวันตกมากขึ้น แต่ยังคงยึดหลักความเป็นชาตินิยมเป็นสำคัญ เช่น อนุสาวรีย์หน้าพิพิธภัณฑ์แห่งชาติลาว เมืองเวียงจันทน์

พระบาง พระพุทธรูปสูงสุดในลาว ประดิษฐานอยู่ที่หอพระบาง
ที่มา: http://www.sac.or.th

 ประติมากรรมร่วมสมัย เน้นความเป็นชาตินิยม อนุสาวรีย์อิสรภาพ
ที่มา: http://www.aseanthai.net

พระเจ้าองค์ตื้อ วัดโพนไชยเชษฐาธิราช
ที่มา: http://www.sac.or.th

3. สถาปัตยกรรม 

สถาปัตยกรรมส่วนใหญ่เกี่ยวข้องกับพุทธศาสนานิกายเถรวาท และการให้ความสำคัญกับความเป็นชาติลาว เช่น วัดพระธาตุหลวงที่ยอมรับกันว่าน่าจะตั้งขึ้นอย่างเป็นทางการในสมัยพระเจ้าไชยเชษฐาธิราช เมื่อประมาณปี พ.ศ. 2103 (ค.ศ. 1560) เป็นตัวอย่างของการถ่ายทอดคติทางพุทธศาสนา ที่คนลาวให้ความสำคัญกับการเป็นชนชาติลาว สถาปัตยกรรมที่สร้างขึ้นส่วนใหญ่จึงเป็นโบราณสถาน เช่น วัด เพราะถือว่าวัดเป็นสิ่งเชื่อมโยงระหว่างผู้คนในสังคมกับพุทธศาสนา  

หอพระแก้ว เวียงจันทน์
ที่มา: http://www.sac.or.th

อุโบสถวัดเชียงของ
ที่มา: http://www.sac.or.th

4. หัตถกรรม 

หัตถกรรมที่สำคัญของลาว คึือ เครื่องปั้นดินเผา เมื่อสังคมลาวมีการตั้งถิ่นฐานใหม่ มักจะมีการตั้งเตาเผาเพื่อใช้ในการผลิตถ้วย ชาม รวมถึงอุปกรณ์ต่างๆ ที่ใช้สอยในชีวิตประจำวัน และใช้สำหรับพิธีกรรมบวงสรวงวิญญาณบรรพบุรุษ ผีไท้ผีแถนและสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่อยู่สูงกว่า  เช่น โอ่ง กระถาง ไห เป็นต้น

เครื่องปั้นดินเผา บ้านจานเหนือ หลวงพระบาง
ที่มา: http://www.louangprabang.net

จากตัวอย่างงานศิลปะที่กล่าวมาแสดงให้เห็นว่าสังคมลาวถูกหล่อหลอมขึ้นจากพื้นฐานทางวัฒนธรรมเป็นสำคัญ จึงทำให้เป็นสังคมที่มีความเรียบง่าย อยู่ด้วยกันอย่างถ้อยทีถ้อยอาศัยช่วยเหลือเกื้อกูลกันมาหลายทศวรรษ รวมทั้งยึดหลักการเกษตรกรรมแบบยังชีพและดำรงชีวิตตามหลักการวิถีทางพุทธศาสนา วิถีชีวิตผูกพันอยู่กับพุทธศาสนา จึงถ่ายทอดความเชื่อ ความศรัทธาผ่านงานทางด้านศิลปะที่เรียบง่ายและเป็นตัวของตัวเอง

อ้างอิง

ธีรภัทร ชัยพิพัฒน์. (2551). สังคมและวัฒนธรรมของกลุ่มประเทศในอนุภูมิภาคลุ่มแม่น้ำโขง. กรุงเทพฯ: บริษัท มิสเตอร์ก๊อปปี้ (ประเทศไทย) จำกัด.

ประภัสสร์ ชูวิเชียร. (2557). ศิลปะลาว. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์มติชนปากเกร็ด.

สงวน รอดบุญ. (2545). พุทธศิลปลาว. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์สายธาร.